źródło: Gazeta Kulturalna

 

Tadeusz Zawadowski


HORYZONTY  SŁÓW  VESNY DENČIĆ

   Horizonti. Horyzonty to najnowsza książka serbskiej pisarki i dziennikarki Vesny Denćić. Swoje utwory publikowała w kilku zbiorach autorskich i wspólnie z innymi autorami oraz w wielu antologiach literackich. Jej krótkie opowiadania i aforyzmy były tłumaczone m.in. na język polski, niemiecki, rosyjski, bułgarski i francuski. Jest również współredaktorem wielu czasopism i  gazet, a także autorem ponad trzydziestu okładek do książek.
Horizonti to wybór krótkich form literackich , które wcześniej były prezentowane w innych jej książkach;  w Polsce publikowane w czasopismach literackich lub w internecie. Jest to książka dwujęzyczna: serbsko – polska, zaś autorami świetnych przekładów na język polski są Olga Lalić – Krowicka z Dukli i Szymon Wróblewski z Gdańska.
       Pierwszą część zbioru stanowią aforyzmy. Wiele w nich ironii i sarkazmu, a jednocześnie troski o człowieka i jego człowieczeństwo Autorka podzieliła je na trzy części W pierwszej z nich, zatytułowanej W towarzystwie się nie szepcze spotkamy się z utworami nawiązującymi do sytuacji społeczno – politycznej panującej zarówno w dzisiejszej Serbii, jak i tej, za czasów Jugosławii. Poraża zwłaszcza bezsilność jednostki wobec tych, w rękach których spoczywa władza:
Kiedy nadejdzie nasze pięć minut,
cofną zegarki.
   Świat nie może przepaść bez nas to natomiast cykl poświęcony sprawom bohaterstwa, walki i poczucia sprawiedliwości. O stosunku autorki do tych zagadnień mówi m.in. aforyzm zamieszczony na stronie 22:
Spotkaliśmy się twarzą w twarz z nieprzyjacielem.
To nieprawdopodobne jak jesteśmy do siebie podobni!
lub inny (str. 18):
Nieprzyjaciel numer jeden
jest początkiem seryjnej produkcji.
Kończy tę część cykl pt. Droga do piekła, zawierający spostrzeżenia pisarki na temat etyki i moralności, a także samej istoty dobra i zła. Jakże wymownie jest to zawarte w myśli ze str. 31:
Dzieci nie łatwo oszukać.
I dlatego nie mają prawa głosu
A może jeszcze bardziej to z poprzedniej:
Nie boję się mówić, co myślę.
Boję się myśleć.
    Drugą część książki zatytułowana po prostu Krótkie opowiadania stanowi zbiór takowych utworów serbskiej autorki. Tylko kilka z nich zajmuje stronicę, reszta to impresje, ciągi myślowe, czasem trzy – lub zaledwie dwuzdaniowe. Niekiedy pisarka zaczyna budowę pewnej sytuacji i urywa ją nagle, jakby jej rozwinięcie i zakończenie było zadaniem czytelnika, innym razem pozostawia puentę, którą czytający ma za zadanie dopasować do własnych, indywidualnych oczekiwań. Są więc te utwory swoistą formą dialogu – i wzajemnego uzupełniania się – pomiędzy autorką i czytelnikiem. Pisarka prowokuje czytelnika do myślenia; rzuca pewne hasła, ale w gruncie rzeczy najważniejsze jest to, co kryje się poza nimi –w bieli kartki: Ten, kto będzie chciał się dowiedzieć o niej więcej, wróci. (Wiadomość. str. 35)
  Bawi się grą słów, przyrównuje ich znaczenia, a by z ich syntezy stworzyć nową, podwojoną wartość. Przykładem może być zdanie: Z każdym kieliszkiem stawał się bardziej pusty ( Pełnia pustki. str. 38) lub krótkie opowiadanie pt.  Motyw (str. 46): - Zabili go, wyszeptała drżącym głosem.
- Ale dlaczego ?
- Dlatego że żył,
    Czas dla pisarki jest wymiarem umownym; wiele zdarzeń może toczyć się równolegle lub w odwróconym porządku chronologicznym. Przyszłość może dziać się w przeszłości i odwrotnie: Biegła przez noc i potknęła się o kamień. Był to jej pierwszy upadek. Drugi wydarzył się dużo wcześniej- kiedy wypadła z rąk babci (Nieznane horyzonty. str. 45).
    Horizonti. Horyzonty to wybór krótkich form literackich, w którym autorce udało się zawrzeć sedno swoich spostrzeżeń na temat jakże ważnych dla człowieka zagadnień, takich jak poczucie własnej wartości, godności i sensu walki o wartości najważniejsze dla każdego z nas – dobra i miłości. Nie napotkamy tu zbędnych słów – każde z nich zna swoja wagę. Przemawiają nawet puste pola między nimi …


Tadeusz Zawadowski


Vesna Denćić. Horizonti. Horyzonty.72 str. Beofeniks. Beograd 2006